تحقق امت واحده در قرآن

    قرآن کریم براى تحقق امت واحد عوامل زیر را ذکر کرده است:

1-اخوت
     از دیدگاه قرآن کریم, همه مومنان با هم برادرند, بنابراین باید با هم متحد باشند و اگر در موردى بین دو مومن اختلاف یا نزاعى پیش آمد سایر مومنان باید بین آن دو صلح و دوستى برقرار کنند:« انما المومنون اخوه فإصلحوا بین إخویکم»[1] همانا مومنان[ مسلمانان] برادرند, پس بین برادرانتان آشتى برقرار سازید. « و اذکروا نعمت الله علیکم اذ کنتم اعدإ فإلف بین قلوبکم فإصبحتم بنعمته اخوانا»[2]و نعمت خداوند را بر خود یاد کنید که دشمنان همدیگر بودید و او میان دل هاى شما الفت داد و به نعمت او با هم دوست شدید. از دیدگاه علامه طباطبایى, اخوت میان مومنان, اخوت تشریعى است و حقوقى را در بر دارد.[3]

2- مودت

    مودت یعنى دوست داشتن چیزى و نیز به معناى آرزو کردن وجود وحصول آنچه محبوب است به کار مى رود.
از دیدگاه قرآن کریم مومنان باید با یکدیگر مودت و محبت داشته باشند که این خود, وحدت و همدلى را به دنبال دارد: «و جعل بینکم موده و رحمه ان فى ذلک لآیات لقوم یتفکرون» [4]و در میان شما دوستى و مهربانى افکند و در این امر براى اندیشه وران مایه هاى عبرت است. « ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا» [5]کسانى که ایمان آورده و کارهاى شایسته کرده اند, زودا که خداوند رحمان در حق آنان مهربانى کند.

3- الفت

    الفت یعنى ضمیمه کردن چیزى به چیز دیگر یا ضمیمه کردن چند چیز با هم.. قرآن کریم مومنان را به الفت با یکدیگر ترغیب کرده و مى فرماید:

« واذکروا نعمت الله علیکم اذ کنتم إعدإ فإلف بین قلوبکم» [6]و نعمت خداوند را برخود یاد کنید که دشمنان همدیگر بودید و او میان دل هاى شما الفت داد.

4. رحمت

    رحمت به معناى رقت, عطوفت و رإفت است. علامه طباطبایى مى گوید:رحمت اثرى نفسانى است که با مشاهده محرومیت و حاجت شخص محروم, در قلب انسان ایجاد مى شود و مشاهده کننده را به کمک به محروم فرا مى خواند. قرآن در این باره مى فرماید: «وجعل بینکم موده و رحمه» [7]و در میان شما دوستى و مهربانى افکند. در جاى دیگر مى فرماید:«محمدرسول الله و الذین معه إشدإ على الکفار رحمإ بینهم» [8]محمد پیامبر الهى است و کسانى که با او هستند بر کافران سختگیر و با خودشان مهربان هستند.

5. رإفت

    رإفت به معناى رحمت و برتر و شدیدتر از رحمت است, چرا که رحمت ممکن است از روى کراهت باشد, ولى رإفت چنین نیست, بلکه با رضایت قلبى است. بدون شک رإفت مسلمانان به یکدیگر در اتحاد و همدلى آنان نقش به سزایى دارد. قرآن کریم درباره اصحاب حضرت عیسى مى فرماید: «وجعلنا فى قلوب الذین اتبعوه رإفه و رحمه» و در دل کسانى که از او پیروى کردند رإفت و رحمت قرار دادیم. علامه طباطبایى در این باره مى نویسد: در مورد اصحاب پیامبر نیز قضیه چنین است, چون خداوند درباره شان مى فرماید: «رحمإ بینه».

6. عفو

    عفو به معناى «ترک چیزى»  یا «صرف نظر کردن از چیزى که اقتضاى نظر و توجه دارد»آمده است. قرآن کریم مسلمانان را به عفو فرا خوانده, مى فرماید: «فمن عفا و اصلح فإجره على الله» [9]پس هر که عفو و نیکوکارى پیشه کند پاداش او بر خداوند است.

7. فضل

    فضل در لغت به معناى زیاده و نیز به معناى خیر مى آید و افضال یعنى احسان و نیکى کردن. قرآن کریم در تشویق مسلمانان به فضل و نیکى کردن به یکدیگر مى فرماید: «و لا تنسو الفضل بینکم»[10]و بزرگوارى را در بین خودتان فراموش نکنید».

8. صفح

    صفح به معناى «کنار و جانب چیزى» یا «عدول از چیزى به طرف یا جانب دیگرى» و «گذشت کردن و عفو»آمده است. قرآن کریم مسلمانان را به صفح, گذشت و عفو یکدیگر ترغیب کرده است:« و لیعفوا و لیصفحوا إلا تحبون إن یغفر الله لکم»[11] و باید عفو کنند و درگذرند آیا دوست ندارید که خداوند از شما درگذرد.

9. صلح

    صلح به معناى مصالحه کردن, صلح کردن, اصلاح کردن و آشتى دادن آمده است. قرآن از مسلمانان مى خواهد که در صورت نزاع بین عده اى از مسلمانان, میان آنان صلح و آشتى برقرار کنند:« و ان طائفتان من المومنین اقتتلوا فإصلحوا بینهما»[12] و اگر دو طایفه از مومنان با هم درافتند میان آنان را سازش دهید.در آیه دیگر آمده است: «فاتقوا الله و إصلحوا ذات بینکم»[13] پس از خداوند پروا کنید و بین خودتان آشتى کنید.

10. تعارف

    عرف در لغت به معناى «اطلاع بر چیزى» و نیز «شناختن یکدیگر» است.قرآن کریم ضمن توجه دادن مومنان به این که همه از مرد و زنى زاده شده اند و مثل هم هستند, به آنان هشدار مى دهد که اگر قبیله قبیله اند به این علت است که همدیگر را بشناسند و الا این امر مایه برترى گروهى بر گروه دیگر نیست:« یا إیها الناس انا خلقناکم من ذکر و إنثى و جعلناکم شعوبا و قبائل لتعارفوا ان إکرمکم عندالله إتقکم» [14]هان اى مردم, همانا ما شما را از یک مرد و یک زن آفریده ایم و شما را به هیإت اقوام و قبایل در آورده ایم تا با یکدیگر انس و آشنایى یابید, بى گمان گرامى ترین شما در نزد خداوند پرهیزگارترین شماست.

11. احترام به دیگران

    قرآن مى فرماید:« قالوا آمنا بالله و ما إنزل الینا و ما إنزل الى ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و الاسباط و ما اوتى موسى و عیسى و ما اوتى النبیون من ربهم»[15] بگو به خداوند و به آنچه بر ما و آنچه بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط نازل شده و آنچه به موسى و عیسى و آنچه به پیامبران از سوى پروردگارشان داده شده ایمان آورده ایم.
منابع:

1-        قرآن

2-        نهج البلاغه

3-        پیغان، نعمت­الله؛ امت واحده، از همگرایی تا واگرایی، فصلنامه­ی علوم سیاسی، سال چهارم، شماره پانزدهم، 1380

4-        حکیم، سیدمحمدباقر, وحدت اسلامى (از دیدگاه قرآن و سنت), ترجمه عبدالهادى فقهى زاده ، 1377.

5-        صلاح الدین حسام, ((وحدت و ضرورت آن)), وحدت مسلمین ، 1379.

6-        طباطبایی، محمدحسین ،خلاصه تعالیم اسلام،1362.

7-        طباطبایی، محمدحسین؛ تفسیرالمیزان، ترجمه­ی محمدجواد کرمانی و محمدعلی گرامی قمی، 1376،

8-        علم الهدی، سیداحمد؛ ساختار امت، 1387.

9-        عمیدزنجانی، عباس­علی؛ بنیادهای ملیت در جامعه­ی ایده­آل انسانی، تهران، بعثت،1361.

10-     مجتهد شبستری، محمد؛ جامعه­ی انسانی سالم، تهران، کانون نشر و پژوهش­های اسلامی،1385.

11-     مطهری، مرتضی، ولاء ها و ولایتها،1361 .

¤ نویسنده: موسی مباشری