دنیا محل آزمایش

     هان! دنیا خانه‌ای است که از گزند آن ایمنی نیست، مگر هم در آن خانه ، کاری کنند که توشه آخرت است نه به کار دنیا پردازند. چه آن مایه حسرت است. مردم به دنیا مبتلایند، و به بوته آزمایش در آیند. پس آنچه برای دنیا گرفته اند، حساب آن بکشند، واز آنان بستانند؛ و آنچه برای جز دنیا به دست آورده‌اند، بدان رسند و در نعمت آن بمانند. دنیا در دیده صاحب خردان، چون سایه‌ی پس از زوال است، که گسترده ناشده در هم رود، و افزون نشده کاهش یابد.

 سفارش به مردم

       بندگان خدا! شما را سفارش می کنم این دنیا را که وانهنده شماست واگذارید، هر چند وانهادن آن را دوست نمی دارید. دنیایی که تن ها را کهنه می کند، هر چند نو شدن آن را خوش دارید. مَثل شما و دنیا، چون گروهی همسر است که به راهی می روند، و تا در نگرند آن را می سپرند، و یا قصد رسیدن به نشانی کرده اند و گویی بدان رسیده اند. چه کوتاه است فرصت کسی که تازد  تا راهی که در پیش دارد به سر رسد، و یا آنکه روزی فرصت دارد نه بیش و مرگش از در رسد، و خواهانی شتابان در پی او افتاده، و او را می راند تا در دنیا نماند. پس در عزت و ناز دنیا بر یکدیگر پیشدستی مکنید؛ و به آرایش و آسایش آن شادمان مشوید، و از زیان و سختی آن ناشکیبا مباشید که عزت و نازش ، پایان یافتنی است، و آرایش و آسایش آن سپری شدنی، و زیان و سختی آن تمام شدنی؛ و هر مدتی از آن سرآمدنی وهر زنده آن مردنی.

آیا نشانه ها که از گذشتگان به جای مانده شما را از دوستی دنیا باز نمی دارد؟ و اگر خردمندید مرگ پدرانتان که در گذشته اند، جای بینایی و پند گرفتن ندارد. نمی بینید گذشتگان شما باز نمی آیند، و ماندگان نمی پایند! نمی بینید مردم دنیا روز را به شب و شب را به روز می آرند و هر یک حالتی دارند! مرده ای است که بر او زاری کنند. زنده ای که تسلیتش گویند. افتاده ای بیمار، بیمارپُرسی تیمارخوار. و دیگری که جان می دهد، و دنیا جویی که مرگ به دنبالش می دود، و غافلی به خود وانگذاشته و ماندگان پی گذشتگان را داشته.

هان! بر هم زننده لذت ها، تیره کننده شهوت ها، و بُرنده آرزوها را به یاد آرید آنگاه که به کارهای زشت شتاب می آرید، و از خدا یاری خواهید بر گزاردن واجب او، چنانکه شاید، و نعمت و احسان او که به شمار نیاید.

امیرالمومنین علیه السلام در فرازهای فوق ، ضمن معرفی و توصیف دنیا ، به انسان ها می آموزد که در این دنیا با این مولفه ها چگونه زندگی نمایند تا دچار خسران نگردند از خدای مهربان گوش شنوا طلب می‌نمائیم تا از فرمایشات امام بهره جوییم.

دنیا در نگاه امام علی (ع)

        ضرار بن ضمره ضبایی، از یان امام علی (ع) به شام رفت، بر معاویه وارد شد. معاویه از او خواست از حالات امام بگوید، گفت: علی (ع) را در حالی دیدم که شب، پرده های خود را افکنده بود، و او در محراب ایستاده، محاسن را به دست گرفته، چون مار گزیده به خود می پیچید، و محزون می گریست و می گفت: ای دنیا!! ای دنیای حرام! از من دور شو، آیا برای من خودنمایی می کنی؟ یا شیفته من شده ای تا روزی در دل من جای گیری؟ هرگز مبادا! غیر مرا بفریب، که مرا در تو هیچ نیازی نیست، تو را سه طلاقه کرده ام، تا بازگشتی نباشد، دوران زندگانی تو کوتاه، ارزش تو اندک، و آرزوی تو پست است. آه از توشه اندک، و درازی راه، و دوری منزل، و عظمت روز قیامت!.

برخورد با مذمت کنندگان دنیا

     در خطبه 131 نهج البلاغه می خوانیم که:  امام علیه السلام از کسى شنید مذمت دنیا میکند فرمود:اى کسیکه‏نکوهش دنیا میکنى در حالى که تو خود بغرور دنیا گرفتار شده‏اى،وفریفته باطلهاى آن هستى،آیا تو خود مغرور به دنیا هستى و سپس مذمت آن مى-کنى؟تو از جرم دنیا شکایت دارى یا دنیا باید از جرم تو شکایت کند؟کى دنیا تورا گول زده و چه موقع تو را فریب داده است؟آیا بمحل سقوط پدرانت در دامن‏فنا،یا به خوابگاه مادرانت در زیر خاک تو را فریب داده؟چه اندازه با دست‏خود بیماران را پرستارى کردى!؟در کنار بستر آنها مراقب آنان بودى،در خواست‏شفاى آنها را نمودى و از طبیبان براى آنها دارو خواهش کردى، در آن روزهائى که داروى تو به حال آنان سودى نداشت،و گریه توفایده‏اى نمى‏کرد!ترس و وحشت تو به درد هیچیک از آنها نخورد،و کوششهایت‏براى آنها نتیجه‏اى نداشت،و تو قادر بر دفاع از آنها نبودى. دنیا خودش را با این وضع براى تو مجسم ساخته،و با قربانگاههاى دیگران‏قربانگاه تو را. این دنیا جایگاه صدق و راستى است‏براى آنکس که با آن براستى رفتارکند،و خانه تندرستى است‏براى آنکس که از آن چیزى بفهمد،و سراى‏بى‏نیازى است‏براى آنکس که از آن توشه برگیرد،و محل اندرز است‏براى آن‏که از آن اندرز گیرد. مسجد دوستان خدا است،و نمازگاه فرشتگان پروردگار،و محل‏نزول وحى الله،و تجارتخانه اولیاء حق،آنها در اینجا رحمت‏خدا را به‏دست آوردند،و بهشت را سود خود قرار داده‏اند. چه کسى دنیا را نکوهش مى‏کند در حالیکه جدائى خود را اعلام داشته،فراق خود را خبر داده،و مرک خود و اهلش را بیان کرده است،پس دنیا بانمونه‏هائى از بلاها به آنها نشان داد که این امر در حق آنها نیز امکان پذیر است،باسرور و خوشحالیش دلهایشان را بسرور متوجه ساخت،گاه هنگام عصر در عافیت‏است،و بهنگام صبح مصیبت!گاه تشویق مى‏کند و گاه مى‏ترساند،گاه‏تخویف مى‏کند و گاه بر حذر میدارد!و بهمین جهت در صبحگاهان ندامت وپشیمانى،گروهى آنرا مذمت میکنند،و در روز قیامت آنرا مدح مینمایندهمان گروهى که دنیا بآنها تذکر داد و آنان متذکر شدند،براى آنها سخن گفت‏آنها تصدیقش کردند،و اندرز داد و آنها پذیرا شدند .در نهج البلاغه، بخش کلمات قصار، آمده است که شخصی به خدمت امیرالمؤمنین علی علیه السلام  آمد و زبان به ذم دنیا گشود که دنیا چنین است و دنیا چنان، دنیا انسان را فریب می دهد، دنیا انسان را فاسد می کند، دنیا دغلباز و جنایتکار است، و از این قبیل سخنان. این مرد شنیده بود که بزرگان، دنیا را مذمت می کنند، خیال کرده بود مقصود از مذمت دنیا مذمت واقعیت این جهان است، مقصود این است که جهان فی حد ذاته بد است، نمی دانست که آنچه بد است،  دنیاپرستی و اسیر دنیا شدن و طمع ورزی است که با انسان و سعادت انسان ناسازگار است.علی علیه السلام به او فرمود: تو فریب دنیا می خوری، دنیا تو را فریب نمی دهد، تو بر دنیا جنایت وارد آورده ای، دنیا بر تو جنایت نکرده است... تا آنجا که فرمود: دنیا با کسی که با صداقت رفتار کند صدیق است و برای کسی که آن را درک کند مایه ی عافیت است، دنیا معبد دوستان خدا، مصلای فرشتگان خدا، فرودگاه وحی خدا و تجارتخانه اولیاء خداست...

¤ نویسنده: موسی مباشری