1- افزایش حلم وبردباری

یکی از نمودهای «شرح صدر»، بردباری است. رهبرانی که از این ویژگی برخوردار باشند، در اداره امور از توفیق بیشتری بهره‏مند می‏شوند و در برابر رفتارهای ناشایست و مشکلات، واکنش مناسبی از خود نشان می‏دهند.امیرالمؤمنین علی علیه‏السلام می‏فرماید: «الحلم رأس الرئاسه؛ بردباری، مهم‏ترین رکن ریاست است.» در بسیاری از روایات اسلامی، «علم» و «حلم» در کنار هم به عنوان دو عامل پیروزی بیان شده و «حلم» چیزی جز ظرفیت و سعه صدر نیست.پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید: «هرگز دو چیز در کنار هم قرار نگرفته‏اند که بهتر از «حلم» در کنار علم بوده باشد.» سعدی شیرین سخن نیز در این مورد می‏گوید: «کارها به صبر برآید و مستعجل به سر برآید.و گفته‏اند: «آزاده آن بود که در شداید، صبور بود و در وقایع، شکور و در مکاید، جسور.چه زیبا فرمود آینه‏دار عدالت و علم و روح مطلق دانایی و حلم امیرمؤمنان علی علیه‏السلام : «الصبرُ مفتاح الفرج؛ شکیبایی، کلید گشایش در کارهاست.به راستی که سعه صدر پیامبر مکرم اسلام و امامان معصوم (علیهم السلام)، الگوی مناسبی برای ماست تا سیره آن بزرگواران را سرلوحه زندگی مان قرار دهیم.«هنگامی که پیامبر در میدان احد سخت مجروح شد و از پیشانی مبارکش خون می‏ریخت، مالکیت اعصاب خود را از دست نداد و برای امت نادان دعای هدایت کرد و فرمود: «اللهم اهْدِ قومی فإِنهم لا یعلمون.» این سعه صدر به راستی عجیب است.

2- افزایش شادونشاط

      آدمی به تناسب ظرفیت و سعه صدر خود در کامیابی‏ها، شادی‏ها و پیروزی‏ها از خود واکنش نشان می‏دهد. فردی که از سعه صدر برخوردار نباشد، با کسب اندک موفقیتی سرمست و مغرور می‏شود. نخوت و تکبر سراسر وجود او را فرا می‏گیرد و از فهم مسائل و مشکلات غافل می‏ماند و همین امر (خودپرستی، تکبر و غرور) آفتی برای تباهی و نابودی‏اش می‏شود.

پس شایسته است که مدیر با سینه‏ای گشاده و با وقار و متانت به استقبال پیروزی و کامیابی رود و اگر بذر خودپرستی و کبر در دلش جوانه زد، با توجه و توکل به خدا، این حالت را از خویشتن دور کند و روحیه تواضع به خلق را که از توجه به حضرت باری تعالی سرچشمه می‏گیرد، در خود تقویت کند.

امیر المؤمنین علی ابن ابیطالب علیه‏السلام نیز در نامه‏ای به یکی از فرمانداران خود می‏نویسد: «و لا تکن عِندَ النَّعماءِ بَطِراً؛ هنگامی که نعمت‏ها به تو رو آوردند، مغرور و خوشحال مشو».

3- افزایش تحمّل افکار دیگران

یکی دیگر از نشانه‏های «شرح صدر»، توان تحمل افکار مخالف است. «در دنیای مدیریت باید میان مخالفانی که صرفاً بنای مخالفت و کسانی که افکار مخالف دارند تفاوت قائل بود. در مجموعه‏ها و سازمان‏ها به همان اندازه که مخالفت‏های بیجا مضرّ و مسئله سازند، افکار مخالف، سودمند و باعث پیشرفت سازمانند. توان تحمل اندیشه‏های مخالف از «سعه صدر» انسان حکایت می‏کند و کسانی که دارای این صفت باشند، به راحتی می‏توانند در جان نیروها نفوذ کنند و به قدرت شخصی دست یابند.بنابر این، وقتی مدیر با رویی گشاده و سینه‏ای فراخ، اندیشه‏های مخالف را شنید، می‏تواند از آن برای اصلاح امور و پیشرفت کارها بهره‏مند شودآراستگی به سعة صدر (صبر و تحمّل در برابر ناملایمات و انتقادات) شرط پذیرش مسؤولیت‌های مدیریتی است.

بطور خلاصه آثار وپیامد های سعه صدر مدیران وکارکنان یک سازمان به شرح زیر می باشد:

•       نور الهی در دل مدیران وکارکنان افزایش می یابد.

•       دلبستگی مدیران وکارکنان به مکنت و قدرت، مال و ثروت کاهش می یابد.

•       تملق وچاپلوسی در سازمان کاهش می یابد.

•       در مقابل رفتارهای ناشایست ومشکلات افراد با حلم وتدبیر برخورد می کنند.

•       نشاط اجتماعی وتحرک کارکنان افزایش می یابد.

•       غرور وتکبر جای خود را به دوستی وصداقت می دهد.

•       تحمل افکار مخالف در افراد افزایش می یابد.

•       بحران ها به خوبی وبا کمترین آسیب مدیریت می شوند.

¤ نویسنده: موسی مباشری